Kambiyo senetlerinin bir türü olarak Türk Ticaret Kanunu’nun 780-823 maddeleri arasında düzenlenmiş bulunan çek, önemli bir ödeme aracı olup yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Çekin temelinde bir havale ilişkisi yatmakta ve üçlü bir ilişki bulunmaktadır. Dolayısıyla çeki düzenleyen, hesabının bulunduğu bankaya, lehine çek düzenlenen (lehtar) ya da çeki ondan devralan (hamil) kişiye, kendi hesabına belirli bir bedeli ödeme; hamile de çek bedelini muhataptan tahsil etme yetkisi vermektedir.
Bu yazımızda bir senedin çek olarak nitelendirilebilmesi için bulunması gereken zorunlu unsurlara ve bu unsurların bulunmamasının sonuçlarına değineceğiz.
1. Çek Kelimesi
Bir senedin çek olarak nitelendirilebilmesi için senet mutlaka “çek” kelimesini; eğer senet Türkçe’den başka bir dille yazılmış ise o dilde “çek” karşılığı olan kelimeyi ihtiva etmeli ve bu kelime mutlaka senet metninde yer almalıdır.
2. Belirli Bir Bedelin Ödenmesi İçin Kayıtsız ve Şartsız Havale
Çek, belirli bir bedelin kayıtsız/koşulsuz ödeme vaadini içermelidir. Çekin ödenmesinin herhangi bir şarta bağlanması, senedin geçersizliğine neden olmaktadır. Çek ile havale edilen bedelin belirli olması zorunlu olup ayrıca bu bedel de senet metninin içinde yer almalıdır. Çekte belirlenen bedelin Türk parası ya da yabancı bir para birimi ile gösterilmesi mümkündür. Ayrıca çek üzerinde bedel hem yazı hem de rakamla belirlenmiş ise yazı ve rakam arasında farklılık bulunması durumunda yazıya itibar edileceği unutulmamalıdır.
3. Muhatap
Çek üzerinde ödeyecek kimsenin yani muhatabın belirtilmiş olması gerekmektedir. Türk Hukukunda muhatap ancak bir banka olabilir. Bu kurala uyulmayarak diğer bir kişi üzerine çek düzenlenmesi halinde ise düzenlenen çekin yalnızca havale hükmünde olacağı öngörülmüştür.
4. Çekte Düzenlenme Tarihi
Düzenlenme tarihi de çekte yer alması gereken unsurlardan biri olup mutlaka çek üzerinde gün ay ve yıl olacak şekilde gösterilmelidir. Özellikle 30 şubat 2014 gibi takvimde bulunmayan günlere yönelik çek üzerinde bir tarih konulması durumunda bu tarihin o ayın son günü olarak kabul edilerek geçerli olacağı görüşü Yargıtay’ın son içtihatlarında benimsenmiştir. Ancak 32 Mart 2015, 33 Nisan 2017 gibi tarihler de geçersiz sayılacaktır.
5. Çekte Düzenlenme Yeri
Düzenlenme yeri de çekte açıkça gösterilmesi gereken unsurlardan biridir. Ancak çekte düzenlenme yeri bulunmadığı halde Düzenleyenin adresinin çekte bulunması durumunda da bu yer de düzenlenme yeri olarak kabul edilecektir. Ancak düzenlenme yeri ve düzenleyenin adres bilgisinin her ikisinin de bulunmaması çekin geçersiz olduğu sonucunu doğuracaktır. Yine düzenlenme yerinin adında anlam bakımında duraksamaya yer verilmeyecek şekilde anlaşılabilir olması koşuluyla kısaltmalar da yapılabileceği Yargıtayca benimsenmiştir.
6. Çekte Düzenleyenin İmzası
Düzenleyenin imzası da çekte mutlaka bulunması gereken bir unsurdur. İmza şeklen ıslak imzalı olmalıdır. Bu kapsamda kişinin çekin üzerinde parmak izini kullanarak veya herhangi bir elektronik imza yoluyla çeki imzalaması durumunda, bu çekin herhangi bir geçerliliğinin olmayacağı unutulmamalıdır. Yetkisiz kişi tarafından imzalanılan çek ise geçersiz olmayıp yetkisiz kişi bu çekten sorumlu tutulabilir.
Açık Çek Nedir?
Ticari hayatta özelikle çekin verildiği an alacak kaleminin belli olmaması veya bir zarar ortaya çıkma ihtimalinde zararın miktarının o an belirlenmeyecek olması gibi sebeplerle çekteki bazı unsurların eksik olarak olarak lehtara teslim edilmesi mümkündür. Örneğin çekteki bedel kısmının veya tarih kısmının boş bırakılarak imzalanmak suretiyle lehtara verilmesi durumunda lehtar tarafından bu boşlukların doldurularak çekin kullanılması da belirli şartlar dahilinde mümkün olabilmektedir. Düzenleyen ise çekteki boş kısımların aradaki anlaşmaya aykırı olarak düzenlendiği iddiasını ispatla mükelleftir. Sonuç olarak zorunlu unsurların lehtara teslim sırasında değil ödeme için ibrazı aşamasında bu unsurları taşıması gerektiği söylenebilecektir.
Çek iptali davası ve şartlarına ilişkin bir sonraki yazımızı incelemek için tıklayınız