FAZLA MESAİ ÜCRETİ ve FAZLA MESAİ DAVASI

FAZLA MESAİ ÜCRETİ ve FAZLA MESAİ DAVASI

İşçilerin fazla mesai ücretlerinin işveren tarafından ödenmemesi iş hukuku alanında sıklıkla ortaya çıkan uyuşmazlıklardan biridir. İşçiler tarafından çoğunlukla iş akdi sona erdikten sonra bu alacaklarının tahsiline yönelik davalar açılmakta ve belirli şartlar dahilinde iş mahkemesi tarafından  fazla mesai ücretlerinin  faiziyle birlikte işçilere ödenmesine karar verilmektedir. 

Fazla Mesainin Koşulları:

1.İşçinin onayı

İş Kanunu 41. Maddeye göre fazla çalışmalarda işçinin onayının alınması gerekir bu onay her yıl başında yenilenmelidir. İşçinin onayının alınması işçiye fazla mesai ücreti ödenmeyeceği veya işçinin bu haklarından feragat ettiği anlamına gelmemektedir. İşçi bu onayı verse de vermese de fazla mesai yaptığı takdirde bu ücreti talep etme hakkı vardır.

İşçinin yazılı onayı alınmadan, işçinin  fazla mesai yapması durumunda da işçinin yaptığı çalışma fazla mesai olarak kabul edilir ve fazla mesai  davası açma veya ücretini alma hakkını engellemez.  Ancak bu durum    işçi veya işveren bakımından fesih koşullarını etkilemektedir.

 

2.Maksimum Çalışma Süresi:

İş kanunu 63. Maddesinde ise maksimum çalışma süresinin haftada en çok 45 saat olacağı kararlaştırılmıştır. Bu sürenin aşılması durumundaki çalışmalar ise fazla çalışma olarak kabul edilmekte ve işçiye bu kapsamda fazla mesai  ücretlerinin ödenmesi gerekmektedir. Ancak kanundaki bazı hallerde denkleştirme dikkate alınarak işçinin fazla çalışma süreleri esnetilebilmektedir. Ancak denkleştirmeye uyulsa dahi aşağıdaki maksimum çalışma sürelerinin aşılmaması gerekmektedir

İşçinin Günlük maksimum çalıştırılma süresi:11 saat

Haftalık maksimum çalıştırılma süresi: 66 saat

Yıllık maksimum fazla mesai süresi:270 saattir

Gece maksimum çalıştırılma süresi:7,5 saat olarak belirlenmiştir.

Bu sürelerin aşılması durumunda işçinin  fazla mesai ücreti talep etmesinde bir engel yoktur. Ancak işçi fazla mesaide bu sürelerin aşıldığı iddiasıyla  iş akdini haklı nedenle derhal feshedebilecektir.

 

Denkleştirme Durumu:

Günlük 11 saati aşmamak kaydıyla 2 aylık(8 hafta) ortalama 45 saat denkleştirme usulüne göre işçiler çalıştırılabilmektedir.2 aylık bu süreler toplu iş sözleşmeleriyle 4 aya kadar da çıkarılabilmektedir.

Denkleştirme esası taraflarca iş sözleşmesinde yazılı olarak kararlaştırılabildiği gibi Yargıtay tarafından açık yazılı onay alınmaksızın örtülü denkleştirmenin varlığı da kabul edilmektedir.

Örnek1: Ortalama çalışma süresinin 45 saat olduğu bir işyerinde İşçi haftada 5 gün çalışıyorsa 1 hafta boyunca 11x5 en fazla 55 saat çalıştırılabiliecektir. Bu durumda işçi 4 hafta boyunca her hafta 55 saat çalıştıysa geriye kalan 4 hafta boyunca 35 saat çalıştırılacak haftalık ortalama çalışma süresi olarak 45 saat aşılmamış olacaktır.

Örnek 2 :  İlk 4 hafta boyunca işçi haftada 62 saat diğer 4 hafta boyunca haftalık ortalama  40 saat çalıştırıldığı durumda

4 haftax62 saat=248 saat  ve  4 haftax40 saat=160 saat

248+160=408 saat (2 aylık toplam çalışma süresi

408 / 8 hafta= 51 saat (haftalık ortalama süre)

Bu durumda haftalık ortalama 51 saat çalışma yapıldığı ve 45 saatlik ortalama çalışma süresi aşıldığından işçi tarafından ortalama haftalık (51-45)= 6 saat toplamda ise bu dönem içerisinde (6x8)=48 saat fazla mesai yaptığı  söylenebilir. Ve işçiye bu 48  saatlik fazla mesainin  karşılığı ödenmek zorundadır.

Ayrıca günlük 11 saati aşan veya gece çalışmalarında 7,5 saati aşan çalışmalarda da haftalık 45 saatlik ortalama aşılmasa dahi işçiye  fazla mesai karşılığı ödenmelidir.

 

 

Fazla Mesai Ücretinin Hesaplanması

Öncelikle  işçinin aylık çıplak brüt  maaşından saatlik ücreti bulunur. Daha  sonra  iş sözleşmesinin haftalık ortalama 45 saat veya 45 saatten az olmasına göre arz fazla süreli çalışma ve fazla çalışma olarak değerlendirilerek hesaplama yapılır. Ayrıca fazla çalışmada hesaplanacak ücret işçinin aldığı son ücret değil fazla mesai yaptığı tarihteki ücrettir.

Fazla Sürelerle Çalışma:

Haftalık çalışma süresinin ortalama  45 saatin altında belirlendiği iş sözlemelerinde 45 saate kadar fazla  çalışma yapılması durumunda işçiye çalıştığı saat ücretinin yüzde %25 zamlı olarak ödenmesi gerekir.

Örneğin; haftalık çalışma süresi 40 saat olan bir iş sözleşmesinde  işçimim haftalık 45 saat çalışma yaması durumunda  saatlik çıplak brüt  ücreti 20 TL ise bu ücretin yüzde 25 zamlı olarak 24 TL olarak hesaplanması ve ödenmesi gerekir.

İşçi isterse  fazla sürelerle çalışma ücretine karşılık   çalıştığı fazla saat başına altı ay içinde ücretinde herhangi bir kesintiye gidilmeksizin 1 saat 15 dakikalık izin de kullanabilir

Fazla Çalışma

Haftalık ortalama  çalışma süresi 45 saat olarak  belirlendiği veya 45 saat altında belirlendiği  iş sözleşmelerinde ise 45 saati aşan çalışmalarda işçiye çalıştığı her saatin ücretinin, normal ücretinin yüzde 50 zamlı olarak ödenmesi gerekmektedir. Bu durumda 1 saatlik çıplak brüt ücreti 20 TL ise bu ücretin yüzde 50 zamlı olarak 30 TL hesaplanması gerekmektedir.

İşçi isterse  fazla sürelerle çalışma ücretine karşılık   çalıştığı fazla saat başına altı ay içinde ücretinde herhangi bir kesintiye gidilmeksizin 1 saat 30 dakikalık izin de kullanabilir

 

Fazla Mesai Davasında  İspat:

İşçiler fazla mesai yaptıklarını kural olarak her türlü delille ispat edebilirler.

Çoğu zaman uygulamada işçiler tanık deliline dayanmakta ve tanıkların da şehadetiyle ispatlanabilmektedir. Tanıklık edecek kişilerin hangi dönemlerde o işyerinde çalıştıkları, aynı işverene açtıkları bir davalarının bulunup bulunmadığı gibi hususlar da önem arz eder, yine bordrolarda fazla mesainin belirtilmesi durumunda işçi tarafından bordorların çekincesiz imzalanması gibi hususlar fazla mesai ücreti ödenmiş kabul edilmekte ve ancak aksi belge bu hususların ispat edilmesi gerektiği kabul edilmektedir.

 

 

Fazla Mesai Davasında Zamanaşımı

İş Kanunu madde 32 gereği zamanaşımı süresi 5 yıl olup, işçiler  bu süre içerisinde dava açtıkları takdirde fazla mesai alacaklarını talep edebilirler. İşçinin fiilen çalışıyor olması da zamanaşımını kesmez.

 

Fazla mesai hesabı yapılırken şüphesiz  nelerin çalışma sürelerinden sayılıp sayılmayacağı hususları da dikkate alınmaktadır.

Çalışma Süresi:

Çalışma Süreleri Yönetmeliği 3. Maddesinde , Çalışma süresi, işçinin çalıştırıldığı işte geçirdiği süredir. İş Kanununun 66 ncı maddesinin birinci fıkrasında yazılı süreler de çalışma süresinden sayılır. Aynı Kanunun 68 inci maddesi uyarınca verilen ara dinlenmeleri ise, çalışma süresinden sayılmaz. Şeklinde açıklanmıştır.

Çalışma Süresinden Sayılan Bazı  Haller:

İş kanunu 66. Maddesinde  ise fiilen çalışma dışındaki bazı durumları da çalışma süreleri içinde  sayılmaktadır:

Bu hususlar:

a) Madenlerde, taşocaklarında yahut her ne şekilde olursa olsun yeraltında veya su altında çalışacak işlerde işçilerin kuyulara, dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları için gereken süreler.

b) İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler.

c) İşçinin işinde ve her an iş görmeye hazır bir halde bulunmakla beraber çalıştırılmaksızın ve çıkacak işi bekleyerek boş geçirdiği süreler.

d) İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda yahut işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği süreler.

e) Çocuk emziren kadın işçilerin çocuklarına süt vermeleri için belirtilecek süreler.

f) Demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler.

 

Çalışma Süresinden Sayılmayan Bazı Haller

-Burada sosyal yardım amacıyla örneğin işveren tarafından işçiye tahsis edilen serviste veya araçta geçen süreler işin niteliğinden doğmayıp işyerine gitme gelme esnasında geçirilen sürelerse bu süreler çalışma süresine dahil edilmeyecektir.

-Günlük 7,5 saat süreyi aşan işlerde işçilere 1 saatlik yemek molası verilmesi veya günlük 2 şer kez 15 er dakika çay veya sigara molası verilmesi gibi hususlarda çalışma süresine dahil edilmediğinden fazla mesai ücretinde hesaba katılmaz.

İşe iade davası hakkında bilgi almak için bir sonraki yazımız   İşe iade davası hangi durumlarda açılabilir?  başlıklı makalemizi incelemek için tıklayınız

İş Hukuku alanındaki avukatlık hizmetlerimizin içeriği ve diğer ilgili yazılarımızı incelemek  için tıklayınız

GERİ DÖNÜN