Bilindiği üzere çek Türk Ticaret Kanunu’nda tanımlanan kambiyo senetlerinden biri olup günümüzde de kullanılan ödeme araçlarından biridir. Bir kıymetli evrak olan çekin unsurları ve tanımına yönelik hususları ilgili yazımızda detaylı olarak incelemiştik. Bu yazımızda ise uygulamada sıklıkla rastlanan çekin kaybolması, veya başka tür bir sebeple çeke ulaşılamaması halinde çekin iptali için yapılması gereken hususlardan ve çek iptali davası gibi hukuki imkanlardan kısaca bahsedeceğiz.
Çekin zayi olması nedir?
Çekin zayi olmasını kısaca, çekin meşru hamilinin rızası dışında elinden çıkması, çekin kaybolması, çekin yanması, çekin yırtılması, yok olması gibi muhataba ibraz edilemeyecek derecede çekin esaslı unsurlarında tahrifat meydana gelmesi olarak tanımlayabiliriz.
Çek kaybeden kişi ne yapmalıdır?
Çek kaybeden kişi bu çekin meşru hamili ise vakit geçirmeden kaybolan çekin iptali için çek iptal davası açması gerekmektedir. Aksi takdirde sorumluluğu doğabilir ve/veya hak kaybına uğrayabilir. Bu konuda çek kaybeden kişinin bu alanda uzman bir avukat kanalıyla çek iptali davası sürecini ilerletmesi menfaatine olacaktır. Zira hukuki sürecin çeşitli aşamalarının bulunması, uyulması gereken usul ve esasa ilişkin kurallar ve takip edilmesi gereken işler nedeniyle süreç bir avukat tarafından gerçekleştirilmelidir.
Boş çek yaprağının veya çek defterinin kaybolması durumunda iptali mümkün müdür?
Boş çek yaprakları yerleşik Yargıtay içtihatları uyarınca kambiyo senedi vasfı taşımadığından, imza dahi bulunmayan boş çek yapraklarının kaybolması halinde iptali mümkün değildir. Bu konuda halihazırdaki yasal düzenlemede bir boşluk bulunduğunu söyleyebiliriz.Ancak boş çek yaprağını kaybedenlerin özellikle hırsızlık vb. bir durumdan şüphe ediliyorsa suç duyurusunda bulunması ve ilgili bankayı bu konuda bilgilendirmesi önemlidir.
Çek iptali davası nedir?
Çek iptali davası, çekin kaybolması vb. şekilde yukarıda izah edilen çekin zayi olma hallerinde meşru hamilin çeke ulaşamaması halinde Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen ve getirilen imkanlardan biridir. TTK madde 651’ de ‘’Kıymetli evrak zayi olduğu takdirde mahkemece iptaline karara verilebilir’’ hükmü düzenlenmiştir. Bu tip durumlarda kaybolan çekin iptali için çekini kaybeden hamilin çek iptali davasını açması elzemdir aksi halde çeki haksız yere elde bulunduran kişi bu zilyetliğe dayanarak haksız bir yarar elde edebilir veya çekin karşılıksız çıkması halinde hamil ve varsa ondan önce gelen ciranta ve çek keşide eden kişilere karşı taleplerde bulunabilecektir.
Çek iptali davasının aşamaları nelerdir?
Çek iptaline yönelik hususlar yine Türk Ticaret Kanunu’nda 757 ile 765. Maddeleri arasında düzenlenmiştir. Öncelikle çekin kaybolması halinde, kaybeden tarafından çekin iptali dava açılarak mahkemeden ayrıca çekin ibraz edildiğinde ödenmemesine yönelik muhatap bankaya yazı yazılması yönünde bir ihtiyati tedbir talep edilmelidir. Mahkeme de bu yönde çek ibraz edildiğinde ödenmemesine yönelik ödeme yasağı koyacak ve muhatap bankaya bu ihtiyati tedbir kararını bildirecektir.
Ayrıca çekin kim tarafından elde bulundurulduğu biliniyorsa mahkeme tarafından elde bulunduran kişiye yönelik iade davası açması için çeki kaybedene süre verilecektir. Mahkeme, çeki kaybeden çek sahibinin, çek elinde iken kaybolduğuna dair sunduğu açıklamaları inandırıcı bulursa, verilecek ilanla, çeki ele geçireni, çeki belirli bir süre içinde getirmeye davet ve aksi takdirde çekin iptaline karar vereceğini ihtar eder. Bu ilan kanunda belirtilen şekilde yapılır. Süresi içerisinde çeki elinde bulunduran kişi mahkemeye bu çeki sunarsa mahkeme çek iptali davası açan kişiye bu çeki sunan kişiye iade davası açması için süre verecektir. Süresi içerisinde dava açılmadığı takdirde mahkemece çekteki ödeme yasağı kaldırılarak, çek mahkemeye sunan kişiye iade edilir.
Çek İptali Davasında Görevli Ve Yetkili Mahkeme
Çek iptali davasında yetkili mahkeme neresidir?
Yine sıklıkla sorulan sorulardan biri de çek iptal davasının nerede açılacağına ilişkin olup, bu konuda davanın yetkili mahkemede açılması gerekmektedir. Çek iptali davasında yetkili mahkeme ise TTK 757’de düzenlenmiş olup buna göre ödeme yeri veya hamilin yerleşim yerindeki mahkeme çek iptali davalarına bakmaya yetkilidir.
Çek iptali davasında görevli mahkeme neresidir?
Çek iptali davalarına bakmaya ilişkin görevli mahkeme ise asliye ticaret mahkemeleri olup, kaybolan çekin iptali için davanın asliye ticaret mahkemesinde açılması gerekmektedir. Aksi halde görevsizlikle sonuçlanabilmektedir.
Çek iptali davasını kimler açabilir?
Çek iptali davasını çeki kaybeden meşru hamilin açması gerekmektedir. Kaybolan çekin iptali için Meşru hamil çek iptal davasını açıp sonuçlandırdıktan sonra ancak çek bedeli tutarını keşideciden talep etme hakkına sahip olacaktır. Çeki düzenleyenin ise çek iptal davasını açamayacağı yönünde Yargıtay kararları ve öğretide çeşitli görüşler bulunmaktadır. Çek iptal davası sürecinde, kaybolan çekin meşru hamili adına avukatı tarafından da dava açılması ve diğer gerekli işlemlerin yerine getirilebilmesi mümkündür.
